ΓΙΑΤΙ
ΓΙΑΤΙ
«Το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2021 στη Μαρία Ρέσσα και τον Ντμίτρι Μουράτοφ ανέδειξε τη σχέση μεταξύ της ελευθερίας του Τύπου, της δημοκρατίας και της ειρήνης. Η ανεξάρτητη, βασισμένη στα γεγονότα δημοσιογραφία είναι η καλύτερη άμυνά μας ενάντια στην παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα. Για να σώσουμε τη δημοκρατία μας, πρέπει να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στη δημοσιογραφία, και εδώ η εποικοδομητική δημοσιογραφία έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει»,
Kjersti Fløgstad, Εκτελεστική Διευθύντρια,
Κέντρο Νόμπελ Ειρήνης, 2022.
Όπως δείχνουν πολλές έρευνες, ανάμεσά τους και η ετήσια Έκθεση για την Ενημέρωση στο Διαδίκτυο (Digital News Report) του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η εμπιστοσύνη του κοινού στα μέσα ενημέρωσης είναι στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών. Ο κυνισμός των μέσων και ο παραμορφωτικός αρνητισμός που κυριαρχεί στην «ενημέρωση» έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης στη δημιουργία μιας εκτός ισορροπίας, συμφεροντολογικής και παραπλανητικής άποψης για τον κόσμο, που δημιουργεί ένα κενό ανάμεσα στο τι συμβαίνει πραγματικά και τι πιστεύουν οι άνθρωποι ότι συμβαίνει.
Η υπερβολική εστίαση στις «κακές» ειδήσεις δημιουργεί μια εσφαλμένη εντύπωση για τον κόσμο μας που διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, μας κάνει να νιώθουμε ανήμποροι και περιορίζει την ικανότητά μας να ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
Στο Ε.Ι.Ε.Δ. επιδιώκουμε στην πράξη την παρουσίαση ακόμα και αρνητικών ειδήσεων, αλλά, με εποικοδομητικούς τρόπους. Αναζητούμε τον επαναπροσδιορισμό και την αναβάθμιση της έννοιας της ενημέρωσης και στοχεύουμε σε ένα είδος δημοσιογραφίας που δεν ενισχύει τον αρνητισμό, δεν δίνει έμφαση μόνο στα προβλήματα, τις συγκρούσεις και τις θηριωδίες, αλλά διερευνά αμερόληπτα, προτείνει λύσεις και εμπνέει δημιουργικές δράσεις.
Όπως όλο και περισσότερες έρευνες τελευταία αναδεικνύουν: «Οι ειδήσεις που είναι προσανατολισμένες στις λύσεις μπορούν να ενδυναμώνουν τους ανθρώπους».
Η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία θέτει το ερώτημα: ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΙ;
Ποιες λύσεις μπορεί να υπάρχουν;
Πώς θα μπορούσε να είναι αύριο ο κόσμος του σήμερα;
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε να γίνει κάτι καλύτερα;
Η πρόκληση της Εποικοδομητικής Δημοσιογραφίας: Ολόκληρη η ιστορία!
Η εστίαση στη συνολική εικόνα του κόσμου, σε όσα λειτουργούν και οδηγούν την ανθρωπότητα σε ένα καλύτερο αύριο, και όχι στο γνωστό «If it Bleeds, it Leads».
Η καταστροφολογία κάνει όλο και περισσότερους ανθρώπους να αποφεύγουν τις ειδήσεις. Τι θα γινόταν όμως αν τα μέσα ενημέρωσης υιοθετούσαν μια νέα προσέγγιση στην πληροφόρηση που θα ενέπνεε τους ανθρώπους, καθώς δεν θα σταματούσε στον εντοπισμό των προβλημάτων αλλά θα διερευνούσε και θα αναδείκνυε, επίσης, και πιθανές λύσεις;
Αποφυγή ειδήσεων, έλλειψη εμπιστοσύνης και ψευδείς ειδήσεις, υποδεικνύουν…
Ανάγκη για αλλαγή!
Η Εποικοδομητική Δημοσιογραφία είναι σημαντική όχι μόνο για τη βιομηχανία των ειδήσεων, αλλά και για τη Δημοκρατία και για όλους μας. Περισσότερο από κάθε άλλο επάγγελμα η δημοσιογραφία αποτελεί ένα φίλτρο μεταξύ της πραγματικότητας και της δημόσιας αντίληψης της πραγματικότητας. Οι επιλογές της σύνταξης σχετικά με το σε ποιες ειδήσεις πρέπει να επικεντρωθούν, τι ρωτούν οι δημοσιογράφοι, πώς έχουν οι ιστορίες τους, τι να δημοσιεύσουν και τι να μην πουν, όλα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο που βλέπουν οι άλλοι τον εαυτό τους, ο ένας τον άλλον και τον κόσμο στον οποίο ζουν.
Σας παρουσιάζουμε παρακάτω δεδομένα, από πολλούς παγκόσμιους οργανισμούς, που επιβεβαιώνουν περαιτέρω την ανάγκη να επανεξετάσουμε τη δημοσιογραφία:
- Τα τελευταία χρόνια οι ετήσιες ερευνητικές εκθέσεις του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (Digital News Report), καταγράφουν, μεταξύ άλλων, τους τρόπους με τους οποίους φθείρεται η σχέση μεταξύ της δημοσιογραφίας και του κοινού, συμπεριλαμβανομένης της πτώσης της εμπιστοσύνης, της μείωσης του ενδιαφέροντος για τις ειδήσεις και της αύξησης αποφυγής των ειδήσεων και πόλωσης του κοινού. [Journalism, media, and technology trends and predictions 2023]
- Edelman Trust Barometer: Η Edelman είναι μια παγκόσμια εταιρεία επικοινωνιών. Τα τελευταία 22 χρόνια εκδίδει το «Βαρόμετρο της Εμπιστοσύνης», μια ετήσια παγκόσμια έρευνα με περισσότερους από 36.000 ερωτηθέντες σε 28 χώρες. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται κάθε Ιανουάριο καλύπτοντας μια σειρά από επίκαιρους και σημαντικούς κοινωνικούς δείκτες εμπιστοσύνης μεταξύ των επιχειρήσεων, των μέσων ενημέρωσης, της κυβέρνησης και των ΜΚΟ. Για το 2022 διαπιστώνουν έναν κόσμο παγιδευμένο σε έναν φαύλο κύκλο δυσπιστίας, που τροφοδοτείται από την αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης στα μέσα ενημέρωσης και τις κυβερνήσεις. Μέσω της παραπληροφόρησης και του διχασμού, όπως επισημαίνουν, αυτοί οι δύο θεσμοί τροφοδοτούν τον κύκλο και τον εκμεταλλεύονται για εμπορικά και πολιτικά οφέλη. «Η δυσπιστία είναι πλέον το καθιερωμένο χαρακτηριστικό αίσθημα της κοινωνίας», όπως το τοποθετούν στη πρώτη θέση των 10 σημαντικότερων ευρημάτων τους.
- Knight Foundation: Η τελευταία έρευνα (Αμερικανικές απόψεις 2022, Μέρος 2: Εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και Δημοκρατία) του Ιδρύματος των αδελφών Knight στις ΗΠΑ, το οποίο διενεργεί αξιολογήσεις και έρευνες στο χώρο της Δημοσιογραφίας, είχε ως επίκεντρο την διερεύνηση της κατανόησης των συναισθηματικών παραγόντων που διαμορφώνουν τη στάση απέναντι στις ειδήσεις. Η έρευνα έδειξε ότι η συναισθηματική εμπιστοσύνη έχει ισχυρή συσχέτιση με αντιλήψεις και συμπεριφορές που θα μπορούσαν να βλάψουν την κρίσιμη, αμοιβαία επωφελή σχέση μεταξύ της υγείας του Τύπου και της υγείας της Αμερικανικής δημοκρατίας. Όπως αναφέρουν στα συμπεράσματά τους: Μόνο το 26% των Αμερικανών έχει θετική γνώμη για τα μέσα ενημέρωσης, ενώ το 53% έχει δυσμενή άποψη.
- Επίσης η ετήσια μελέτη “Perils of Perception”, διερευνά το χάσμα μεταξύ των αντιλήψεων των ανθρώπων και της πραγματικότητας σε περισσότερες από 40 χώρες και 200.000 συνεντεύξεις. Αυτή η μοναδική ανάλυση των λανθασμένων αντιλήψεων εξετάζει γιατί οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο σφάλλουν τόσο πολύ για πράγματα όπως οι αιτίες θανάτου, η κλιματική αλλαγή, η σεξουαλική ζωή των νέων, ο αριθμός των μεταναστών, ο υπερπληθυσμός και πολλά άλλα. Όπως αναδεικνύουν: «Οι αντιλήψεις δεν είναι πραγματικότητα: Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται».
- Ινστιτούτο Gapminder: «Σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει τα βασικά παγκόσμια δεδομένα!» όπως αποδεικνύουν. Το Gapminder είναι ένα ανεξάρτητο σουηδικό ίδρυμα, χωρίς πολιτικές και θρησκευτικές αποχρώσεις, που καταπολεμά τις παρανοήσεις σχετικά με την παγκόσμια πρόοδο με στοιχεία. Εντοπίζουν συστηματικές παρανοήσεις σχετικά με σημαντικές παγκόσμιες τάσεις και χρησιμοποιούν αξιόπιστα δεδομένα αναπτύσσοντας κατανοητό διδακτικό υλικό για να απαλλάξουν τους ανθρώπους από την καταστροφική άγνοια.
Το ζητούμενο είναι αυστηρή δημοσιογραφία όσον αφορά την πρόοδο, αναφορά στα προβλήματα, χωρίς όμως να αγνοούμε τις επιτυχίες. Μπορεί να ακούγεται ιδεαλιστικό, αλλά επιτρέψτε μου να σας διαβεβαιώσω ότι δεν είναι μια αδαής έκκληση. Οι έρευνες λένε ότι είναι προφανές και το να το αγνοήσουμε… αυτό είναι το παράλογο!
Κων/νος Αλεξόπουλος, Ιδρυτής Ε.Ι.Ε.Δ.
«Το ζητούμενο είναι αυστηρή δημοσιογραφία όσον αφορά την πρόοδο, αναφορά στα προβλήματα, χωρίς όμως να αγνοούμε τις επιτυχίες. Μπορεί να ακούγεται ιδεαλιστικό, αλλά επιτρέψτε μου να σας διαβεβαιώσω ότι δεν είναι μια αδαής έκκληση. Οι έρευνες λένε ότι είναι προφανές και το να το αγνοήσουμε…αυτό είναι το παράλογο!»
Κων/νος Αλεξόπουλος, ιδρυτής Ε.Ι.Ε.Δ. και εκδότης του Ορθού Λόγου.